Հունիսի 4-ը Հայաստանին պարտադրված Բաթումի չարաբաստիկ պայմանագրի օրն է։ Աստված գիտի, թե ինչ տեղի կունենար հայրենիքի փոքրիկ անկյունում ծվարած մի բուռ հայության հետ, եթե ամիսներ անց Օսմանյան կայսրությունն Առաջին աշխարհամարտում չպարտվեր (հոկտեմբերի 30, 1918թ) և զորքերը դուրս չբերեր Այսրկովկասից։
Բայց մի կարևոր նկատառում. այն օրերի հայ քաղաքական ղեկավարությունն արտաքին ու ներքին քաղաքականության բնագավառում հսկայական ջանքեր գործադրեց երկրի առջև ծառացած մարտահրավերները հաղթահարելու համար։ Կար պետականություն կառուցելու երազը, դրան հասնելու ջանքն ու նվիրումը։
Եղան նաև կոպիտ սխալներ և ցավալի բացթողումներ (դրանք քողարկելու և պատմությունը սրբագրելու փորձերն անմտություն են), բայց Բաթումի պայմանագիրը
ԽԱՐԽԱՓՈՒՄՆԵՐ գրքում Վրացյանը գրում է.
Հայոց Ազգային խորհուրդը Հայաստանի անկախությունը չէ, որ հայտարարել է: Հակառակը, անկախության հարցը նյութ եղավ երկար և հուզումնալից վիճաբանության, բայց Ազգային խորհուրդը սիրտ չարեց հարևանների օրինակին հետևելու. ոչ ոքի բերանին չէր գալիս «անկախություն» բառը: Ձայների մեծամասնությամբ մերժելով անկախության հայտարարության առաջարկը, որ գալիս էր Դաշնակցության հատվածից, Ազգային խորհուրդը մայիսի 30-ին իրեն հայտարարեց «հայկական գավառների գերագույն իշխանություն» և հրատարակության տվեց հետևյալ «Հայտարարությունը».
«Անդրկովկասի քաղաքական ամբողջության լուծումով և Վրաստանի ու Ադրբեջանի անկախության հռչակումով ստեղծված նոր դրության հանդեպ Հայոց ազգային խորհուրդը իրեն հայտարար