=======
Памятник Папаниколау
3 августа прошёл год после смерти Ирины Папаникола́у — инженера-химика-технолога, общественного активиста и матери в полнейшем смысле этого слова. Позавчера, 26 августа, были завершены все работы по памятнику в её честь, и теперь место захоронения выглядит как на снимках ниже.
Ирина похоронена в могиле своего отца — Папаниколау Апосто́лиса сына Я́нниса, комвзвода Греческой народно-освободительной армии (ЭЛА́С) в годы Второй мировой войны; младшего лейтенанта, политрука Демократической армии Греции в годы последующей Гражданской войны, учителя, коммуниста с большой буквы. Рядом покоится её брат Георгий — слесарь, технолог. Как говорится, всё семейство в сборе.
Сейчас естественно задаться вопросом: что можно сказать, вспоминая спустя год свою мать и остальных родственников. Ясной является мысль, что во всём есть смысл и ничто не происходит просто так. «Как же так?» — возразит читатель этих строк: «Столько людей умерло от этого коронавируса, заразившись им по чистой случайности!» Случайности? Возможно. Любопытно, однако, посмотреть, сколько случайностей приходится на одного человека.
На следующий же день после Ирины умер её бывший супруг — наш отец. Совпадение? Допустим. Ни один из людей на фотографиях не умер своей смертью — так сказать, от старости: Апостолиса убил сахарный диабет на 72-м году жизни, Георгий разбился в автокатастрофе в свои 34 года, а Ирине на момент смерти было всего 63, хотя от этого вируса выздоравливали и 70-летние, и 80-летние больные. Вновь совпадение? Увы. Никто из них троих не был полностью удовлетворён жизнью и не мог с этим мириться. Жизнь и отреагировала на это продолжающееся внутреннее разногласие. Ещё одно совпадение? Скорее, это черта рода Папаниколау всё анализировать, всё осознавать, всё пропускать через свою душу и не иметь возможности что-то забыть, выбросить из головы и радоваться мелочам жизни. «Мешалка» не отключается, как говорила наша мать.
Теперь внимательно посмотрите на первую фотографию. Уже придя домой, я заметил, что прямо перед лицом Ирины проходит чёткий луч света. Ни на одном другом снимке его нет, и я не мог его увидеть на кладбище и специально сделать такой кадр — ташкентское солнце ослепляло, и оставалось только надеяться, что снятые фотографии получатся хорошими. Опять совпадение? Хватит, что-то слишком много для совпадений. Это скорее логика и осознанность вещей.
Подводя итог и вспоминая все моменты жизни, связанные с Ириной, как хорошие, так и прочие, ты понимаешь, что не испытываешь горя или скорби по поводу её кончины. Для тебя смерть — это естественный процесс, переход из одного состояния в другое (физический закон сохранения энергии и «внезапную» потерю телом несколько граммов веса в момент смерти никто не отменял). Время, естественно, тоже играет роль. Но что тебя может «пробить» на острые эмоции каждый раз, так это осознание того тяжёлого внутреннего состояния, в котором находилась твоя мать, но которое она не проявляла или в котором могла не признаваться даже себе. Смотря на остальных её родственников, ты осознаёшь, что случайности не случайны. Осознанность к каждой вещи — это и твой величайший дар, и твоё сильнейшее проклятие. И это смысл, который ты мог и не понять, будь твоя мать в живых.
И какой вывод следует из всего сказанного? «Помним, любим, скорбим» — как гласит надпись на половине памятников? Нет. Мы помним, любим и осознаём, что для своих сыновей Ирина Папаниколау была лучшей матерью, что благодаря ей мы получаем стимул к развитию, как при её жизни, так и после, и что если бы, с учётом всех сторон наших взаимоотношений, нас бы спросили перед рождением, хотели бы мы другую мать, мы бы моментально ответили: «Нет!» — знаковое слово для греков.
Тимур и Анвар Исмаиловы
=======
Ο μνημείο στους Παπανικολάου
Στις 3 Αυγούστου πέρασε μια χρονιά από τον θάνατο της Ειρήνης Παπανικολάου — της μηχανικού χημικής τεχνολογίας, κοινωνικής ακτιβίστριας και μητέρας με όλη τη σημασία της λέξης. Προχτές, στις 26 Αυγούστου, ολοκληρώθηκαν όλες οι εργασίες στο μνημείο προς τιμήν της, και τώρα ο τάφος της φαίνεται όπως στις φωτογραφίες κάτω.
Η Ειρήνη θάφτηκε στον τάφο του πατέρα της — του Παπανικολάου Αποστόλη του Γιάννη, του καπετάνιου διμοιρίας του ΕΛΑΣ, ανθυπολοχαγού και πολιτικού επιτρόπου του ΔΣΕ, δασκάλου και κομμουνιστή με το άλφα κεφαλαίο. Δίπλα αναπαύεται ο αδερφός της Γιώργης — ο τεχνίτης και τεχνολόγος. Όπως λένε, όλη η οικογένεια έχει μαζευτεί.
Τώρα είναι φυσικό να αναρωτηθείς τι μπορείς να πεις, θυμούμενος μετά από έναν χρόνο τη μητέρα σου και άλλους συγγενείς σου. Μια σαφής σκέψη είναι το ότι υπάρχει νόημα σε κάθε πράγμα και τίποτα δε συμβαίνει απλώς έτσι. «Πώς μπορεί να είναι;» — θα διαφωνήσει ο αναγνωστής αυτών των σειρών — «Τόσοι άνθρωποι πέθαναν από τον κοροναϊό αυτόν, έχοντας τον πιάσει κατά απλή σύμπτωση!» Μια σύμπτωση; Πιθανώς. Είναι ενδιαφέρον όμως να δεις πόσα συμπτώσεις συμβαίνουν για ένα άτομο.
Ακριβώς την επόμενη ημέρα μετά από την Ειρήνη πέθανε ο πρώην σύζυγός της — ο πατέρας μας. Μια σύμπτωση; Ας είναι. Ούτε ένας από τους εκείνους στις φωτογραφίες δεν πέθανε με «φυσικό» θάνατο, δηλαδή από γηρατειά: τον Αποστόλη τον σκότωσε ο σακχαρώδης διαβήτης στον 72ο χρόνο της ζωής του, ο Γιώργης καταστράφηκε σε τροχαίο ατύχημα όταν ήταν 34 ετών, και η Ειρήνη είχε κλείσε μόλις 63 χρόνια τη στιγμή του θανάτου της, αν και ανάρρωσαν από αυτόν τον ιό και 70χρονοι, και 80χρονοι άρρωστοι. Μια άλλη σύμπτωση; Αλίμονο. Κανένας από τους τρεις αυτούς δεν ήταν εντελώς ικανοποιημένος με τη ζωή και δεν μπορούσε να συμφιλιώνεται με αυτό. Η ζωή και αντέδρασε σε αυτήν τη συνεχή εσωτερική διαφωνία. Μια σύμπτωση και πάλι; Μάλλον είναι ένα χαρακτηριστικό του γένους Παπανικολάου να αναλύεις τα πάντα, να αντιλαμβάνεσαι τα πάντα, να περνάς τα πάντα μέσα από την ψυχή σου και να μην έχεις μια ευκαιρία να ξεχνάς κάτι, να το ρίξεις από το μυαλό σου και να χαίρεσαι τις λεπτομέρειες ζωής. Ο «αναμεικτής» δεν σβήνει, όπως έλεγε η μάνα μας.
Τώρα κοιτάξτε την πρώτη φωτογραφία προσεχτικά. Έχοντας ήδη επιστρέψει στο σπίτι, παρατήρησα μια καθαρή ακτίνα φωτός περνώντας ακριβώς μπροστά από το πρόσωπο της Ειρήνης. Δεν υπάρχει αυτή σε καμιά άλλη φωτογραφία, και δεν μπόρεσα να την δει στο νεκροτάφειο και να βγάλω τέτοια εικόνα σκόπιμα — ο ήλιος στην Τασκένδη τύφλωνε, και δεν είχα παρά να ελπίζω ότι οι φωτογραφίες θα είναι καλές. Μια σύμπτωση μια άλλη φωρά; Φτάνει, υπάρχουν πάρα πολλά για συμπτώσεις. Είναι μάλλον η λογική και η αντίληψη προς τα πράγματα.
Όταν βγάζεις συμπέρασμα και θυμάσαι όλες τις στιγμές ζωής που συνδέονται με την Ειρήνη, καλές και άλλες, καταλαβαίνεις ότι δε νοιώθεις λύπη ή θλίψη για τον θάνατό της. Για σένα ο θάνατος είναι μια φυσική διαδικασία, ένα πέρασμα από μία κατάσταση σε άλλη (την αρχή διατήρησης της ενέργειας και την «ξαφνική» απώλεια μερικών γραμμαρίων ενός σώματος τη στιγμή του θανάτου δεν τις έχει ακυρώσει κανείς). Ο χρόνος, φυσικά, κάνει το δικό του επίσης. Αλλά το ότι μπορεί να σου προκαλέσει έντονες συγκινήσεις κάθε φορά είναι η αντίληψη εκείνης της βαριάς εσωτερικής κατάστασης, στην οποία βρισκόταν η μητέρα σου, αλλά την οποία αυτή δεν έδειχνε και στην οποία μπορούσε να μην παραδεχόταν ούτε στον εαυτό της. Βλέποντας τους άλλους συγγενείς της, αντιλαμβάνεσαι ότι οι «συμπτώσεις» δεν είναι τύχαιες. Η αντίληψη προς κάθε πράγμα είναι και το μεγαλύτερό σου δώρο, και το βαρύτατή σου κατάρα. Κι αυτό είναι νόημα που μπορούσες και να μην καταλάβεις αν ζούσε η μάνα σου.
Ποιο συμπέρασμα λοιπόν προκύπτει από όλα τα παραπάνω; «Θυμόμαστε, αγαπάμε και λυπόμαστε», όπως λέει μια συνηθισμένη επιγραφή σε μισά μνημεία; Όχι. Εμείς θυμόμαστε, αγαπάμε και αντιλαμβανόμαστε ότι για τους γιους της η Ειρήνη Παπανικολάου ήταν η καλύτερη μητέρα, ότι χάρη σε αυτήν λαμβάνουμε κίνητρα για ανάπτυξη, τόσο κατά τη ζωή της όσο ύστερα, και ότι αν, παίρνοντας υπ' όψιν όλες τις πλευρές των οικογένειακων σχέσεών μας, μας ρωτούσαν πριν από τη γέννησή μας αν θα θέλαμε μια άλλη μητέρα, θα λέγαμε αμέσως «Όχι!» — μια σημαντική λέξη για των Ελλήνων.
Τιμούρ και Ανβάρ Ισμαήλοβ
Присоединяйтесь к ОК, чтобы посмотреть больше фото, видео и найти новых друзей.
Комментарии 3
Я помню Иру с института. Потом наши пути разошлись.
Достойные Родители, достоцные Дети!
Спасибо, мои Замечальные!