Успаміны Алены Сушко
Маладзечанскі раён. Невысокі курган з цэментнымі прыступкамі да сціплага абеліску – вось і ўсё, што засталося ад вёскі Сакаўшчына і суседняга з ёй хутара Клайдуці.
Алена Іванаўна сустракае сваю васьмідзясятую вясну. Алена Іванаўна сустракае сваю васьмідзясятую вясну. "Маладзечанская газета"
Маленькай Хатынню называюць гэту мясцовасць у Мясоцкім сельсавеце: 11 лістапада 1943 года фашысцкія карнікі знішчылі вёску разам з яе жыхарамі, якія дапамагалі партызанам.
Васьмідзесяцігадовая жыхарка Мясаты Алена Гоўзбіт – апошняя жывая сведка той страшнай трагедыі. У гэтыя сакавіцкія дні, калі ўся Беларусь схілілася ў жалобным маўчанні, слухаючы званы Хатыні, мы сустрэліся з Аленай Іванаўнай і папрасілі ўспомніць падзеі 75-гадовай даўніны. Безумоўна, шасцігадовая дзяўчынка не магла ўсвядоміць і запомніць усё, што адбылося ў той жудасны дзень. Але разам з Аленай была старэйшая сястра – 11-гадовая Соня, якая потым неаднойчы расказвала, як усё адбывалася.
— Мой бацька Іван Дзям’янавіч Сушко родам з Мясаты, мама Марыя Пятроўна – з Вывераў, — распачала сваю сумную гісторыю Алена Іванаўна. — Пабудаваліся яны на хутары непадалёк ад Сакаўшчыны. Памятаю, што побач з нашым домам было яшчэ тры сядзібы. Сям’я ў нас была вялікая – ажно шасцёра дзяцей: Каця, Саша, Міша, Соня, Вася і я, паскрэбачак. Каця выйшла замуж у вёску Мазалі. І трэба ж было ёй прыйсці дадому і застацца начаваць напярэдадні вечарам перад трагедыяй. Вельмі рана тата са старэйшымі братамі пайшлі на заробкі ў Мясату, а мы засталіся дома. Раптам мама ўскочыла з двара ў хату, устрывожаным голасам сказала: «Дзеткі! Сакаўшчына гарыць, пайшлі выганяць з хлява скаціну!». Мы выбеглі на вуліцу, убачылі клубы дыму, пачулі стрэлы, крыкі. Вельмі страшна было, хацелася ўсё кінуць і пусціцца наўцёкі, але ж трэба было найперш выпусціць карову, свіней, адагнаць іх у кусты. Соня расказвала, што мама ўбачыла немцаў, якія з Сакаўшчыны скіраваліся да нашых дамоў, і загадала ёй, як старэйшай, апрануць мяне і схавацца разам са мной у яму, з якой бралі пясок. Мама з Кацяй засталіся ў хаце. Праз некалькі хвілін да нас прыбегла суседка з малымі дзецьмі, стала не так страшна, хаця я ўсё роўна плакала, вырывалася, прасілася да мамы, сястра ж мяне трымала. Адзін з немцаў пачуў нашу валтузню, падбег да ямы, убачыў нас, але не выстраліў, паказаў знакамі, каб сядзелі ціха, бо будзе «пух-пух». Магчыма, у яго дома таксама засталіся дзеці і ён нас пашкадаваў?
Дым, пах гарэлага, стрэлы, візгатанне жывёлы, якую фашысты лавілі і грузілі на фурманкі, – гэты жах назаўсёды застаўся ў памяці Алены Іванаўны. Расказвае, што калі ўсё сціхла і яны з сястрой выбра-
ліся са сваёй схованкі, убачылі дагараючы дом. Дзяўчынкі не маглі падумаць, што ён стаў магілай для іх маці і сястры. Вырашылі, што блізкія таксама недзе схаваліся і хутка вернуцца, пачалі клікаць іх: «Мама! Каця!». Але ніхто не адказваў. Рушылі ў бок Мясаты, хутка ўбачылі брата Васю, які бег ім насустрач, ён завёў да бацькі. Расказалі пра ўсё, што адбылося, і тата таксама вырашыў, што жонка са старэйшай дачкой схаваліся ў лесе.
Толькі на наступны дзень, калі перастала дыміць папялішча, радня знай-шла на ім абгарэлыя косці. Алена Іванаўна запомніла, як старэйшыя казалі, што Каця была цяжарнай… Пахавалі іх астанкі на Мясоцкіх могілках.
На вялікі жаль, прозвішчы ахвяр сакаўшчынскай трагедыі не пазначаны на абеліску, устаноўленым у 1973 годзе. «Вёска Сакаўшчына 11 лістапада 1943 года поўнасцю знішчана фашысцкімі карнікамі. Памятайце ўсе!» — напісана на мемарыяльнай дошцы. Дакладную лічбу ўсіх загінулых не ўдалося даведацца ні ў сельсавеце, ні ў мясцовых краязнаўцаў. Чатыры гады таму аўтар гэтых радкоў запісала ўспаміны маладзечанцаў Віктара Шаранговіча і Ніны Макуцэвіч, дзед якіх жыў са сваёй вялікай сям’ёй у Клайдуцях. 11 лістапада 1943 года загінулі шасцёра чалавек з роду Шаранговічаў…
Працягваючы сумную гісторыю сваёй сям’і, Алена Іванаўна расказвае, што праз некалькі месяцаў пасля трагедыі фашысты схапілі яе бацьку і дваіх старэйшых братоў Аляксандра і Міхаіла. Як і многія мясцовыя жыхары, яны таксама дапамагалі партызанам. З таго часу блізкія больш іх ніколі не бачылі, нават не ведаюць, дзе яны пахаваны. «Людзі казалі, што іх утрымлівалі ў турме ў Маладзечне», — адзінае, што можа сказаць Алена Іванаўна.
Круглых сірот Сушко забрала да сябе родная сястра іх маці Юлія Самаль, якая жыла ў Рашатках. У яе было двое сваіх дзяцей, але і аб пляменніках клапацілася, як аб родных, ніколі не папракнула іх кавалкам хлеба. Алена закончыла сем класаў, з цётчынай хаты выходзіла замуж за Віктара Гоўзбіта, з якім пражылі разам 57 гадоў, выгадавалі дваіх сыноў. Старэйшы Аляксандр жыве ў Маладзечне, Канстанцін – у Чысці. Яны часта прыязджаюць да маці, клапоцяцца аб ёй, даглядаюць родную сядзібу. Усё жыццё Алена Іванаўна працавала ў мясцовым калгасе жывёлаводам, паляводам, муж – у арцелі ў Красным. Яе сястра Соф’я выйшла замуж у вёску Самалі, брат Васіль пасля службы ў арміі застаўся ў Маскве. На вялікі жаль, ні мужа, ні брата з сястрой няма ўжо ў жывых… Пайшла з жыцця і цудоўная жанчына з вёскі Зарачанскае Ганна Самаль, якая раней заўсёды вазіла Алену Іванаўну на жалобныя мітынгі да помніка ў Сакаўшчыне. У савецкія часы ля яго пачыналася вахта Памяці ў Мясоцкім сельсавеце напярэдадні Дня Перамогі. І цяпер гэты помнік утрымліваецца ў парадку.
— Калі муж яшчэ працаваў у арцелі, нас вазілі на экскурсію ў Хатынь, — успамінае мая субяседніца. — Я не магла стрымаць слёз, калі ўбачыла, колькі вёсак у Беларусі спалілі фашысты, загубілі нявінных людзей, колькі дзяцей, як і я, засталіся без бацькоў. Нічога на свеце няма страшней, чым вайна. І нічога няма даражэйшага, чым сённяшняе мірнае, спакойнае жыццё. http://www.mgazeta.by/ru/glavnaya-novost/item/2522-sakovshchina-sestra-khatyni-vospominaniya.html
Присоединяйтесь к ОК, чтобы посмотреть больше фото, видео и найти новых друзей.
Нет комментариев