Предыдущая публикация
Սերդ ես խոստովանել` նրա լեզվով… Այսօր լրանում է Վահան Տերյանի ծննդյան 135-ամյակը
Նաիրա Մայիլյան
9 Փետրվարի, 2020, 2 րոպե կարդալու
Հայ մեծ քնարերգու Վահան Տերյանի ծննդյան 135-ամյակը լրանում է այսօր: Նա իր կարճատև կյանքի 35 տարիների ընթացքում ստեղծել է մի պոեզիա, որը սիրում ու ճանաչում են բոլորը: Այսօր պատեհ առիթ է հիշելու, թե ինչ են ասել նրա մասին մեր մեծերը:
«Նա մի նոր գույնով, մի նոր ձայնով երգեց և՜սերը, և՜հայրենիքը, և՜բնությունը: Նա թարմացրեց հայ պոեզիայի և՜նյութը, և՜լեզուն …. Նրա բանաստեղծություններից անվիճելի մի քանակ կմնան որպես հավերժական արժեքներ բոլոր ժամանակների համար, որպես մարդկային բյուրեղացած զգացմունքներ ու անխառն գեղեցկություններ»:
Ավետիք Իսահակյան
«Տերյանը …. ազնիվ մետաղի պես փայլ տվեց մեր «արքայական» լեզվին, հարստացրեց մեր ազգային քնարերգությունը նոր մոտիվներով ու տաղաչափական ձևերով, նույնիսկ դուռ բացեց նոր հանգի համար…»:
«Հանդիպել է քեզ պատմության շեմին, ուղեկցել ամբողջ երիտասարդությունդ և այնուհետև դարձել մշտական բարեկամդ: Նրան ծանոթանալուց է սկսվել գիտակցական կյանքդ, որի թարգմանիչն է դարձել, երբ` ինքդ տակավին եղել ես «անլեզու». Սերդ ես խոստովանել` նրա լեզվով, կարոտդ թեթևացրել նրա բառերով, թախծել ես` նա՛ քեզ հետ, երջանկությունդ ու բերկրանքդ է խոսել նրա բերանով: Նրա մտքերն ու խոհերը, ապրումներն ու հույզերը գիտես անգիր»:
Պարույր Սևակ
…Չարենցը ինձ պատմել է, որ դեռևս աշակերտ՝ Կարսի ռեալական դպրոցում, 1912 թվականին, մի ռուբլի է թռցրել Աբագար -աղայից (այդպես էր անվանում հորը) ու գնել է Վահան Տերյանի «Բանաստեղծություններ» գրիքը, որ երևացել էր Կարսի գրախանութի ցուցափեղկում.
– Ասես մի անհուն գանձ նվիրեին ինձ.զարմանալի հայտնություն եղավ ինձ համար այդ գիրքը, ու էլ ձեռքիցս վայր չդրի: Առանձնանում եմ ու շարունակ կարդում: Այնպիսի կախարդական ազդեցություն թողեց վրաս, որ մինչև օրս էլ չեմ կարող առանց հուզմունքի հիշել այդ:
Վահան Տերյանն իր քնարերգությամբ Չարենցի համար մնաց «առաջին սիրո» պայմաններում՝ մինչև կյանքի վերջը: Խոր համակրանք ուներ նրա հանդեպ, և նրա երկերը Չարենցի համար մնացին որպես գրական վարպետության չափանիշ։
Չարենցը Տերյանին կյանքում չէր տեսել, ավելի ճիշտ՝ մի անգամ էր տեսել հեռվից «Մի բաժակ թեյ» կաֆեում՝ Գոլովինսկի պողոտայի վրա, 1917 թվին: «Ես տեսել էի մի քանի անգամ, լսել էի նրա ելույթներն եւ զեկույցը Թիֆլիսում»։ Չարենցը բազմիցս հարցուփորձ է արել Տերյանի արտաքինի մասին, ձայնի, դիմագծերի մասին: Ոչ մի գրողի նկատմամբ այսպիսի հետաքրքություն չի ունեցել նա, որքան Վահան Տերյանի։ Կլանում էր ամեն մի հիշողություն, ամեն տեսակի անկնարկ նրա մասին:
«Բանաստեղծ Ռաֆայել Զարդարյանի ալբոմում Տերյանը գրել էր 2 քառյակ, որ ես անգիր գիտեի: Երբ 1919 թվականին Թիֆիլիսում մի հանդիպման ժամանակ արտասանեցի, նա իսկույն գրի առավ և ապա տպագրեց Երևանում լույս տեսնող «Կոպերացիա » ամսագրում: Դրանցից մեկն էր «Արածներիդ համար երբեք չես ասելու ախ ու ափսոս»,իսկ մյուսը՝ «Մի տրտնջա ցավիդ համար, սիրո առատ աղբյուր է նա»:
Չարենցի «Տաղարանը» այս ներշնչման արդյունք է անշուշտ:
Տերյանը տիրապետող էր այդ տարիներին առանձնապես երիտասարդների սրտերին, ձևակերպում էր նրանց հույզերը: Տերյանի բանաստեղծություններն էին հնչում հասարակական ու դպրոցական հանդեսների ժամանակ։ Տերյանը, ըստ ամենայնի, եղել է Չարենցի ուսուցիչը: Նա է դաստիարակել Չարենցի ճաշակը՝ սեր է արթնացրել դեպի հայ լեզուն, բառը, նրա բույրը, հնչյունականությունը:
–Ի՞նչ կաներ Տերյանը, եթե կենդանի մնար,–հաճախ հարց էր տալիս Չարենցը,– Ի՞նչ կգրեր, ինչպես կերգեր:
Ըստ երևույթին՝Չարենց իր հարցերի պատասխանը գտնում էր իր երկերում…:
Եղիշե Չարենցը Վահան Տերյանի մասին
(Միխայիլ Մազմանյանի հուշերից)
«…Եվ նորից կզգանք, որ
Մեր սրտին դու մո՛տ ես
Մորմոքող հրի պես մեր
Հիվանդ արյան,
Որ լուսե երգին քո մեր
Հոգին կարոտ է,
Օ՛, հեռու ընկեր իմ, օ՛,
Վահան Տերյան…»:
Եղիշե Չարենց
«Մեր սիրելի երիտասարդ դասախոսը, որ էնքան բանաստեղծորեն խոսեց մեր տաղանդավոր բանաստեղծ Տերյանի քնարի մասին, հայտնեց նաև մի շատ տարածված կարծիք, թե Տերյանը զուրկ է տեղայնությունից և հարազատ չի մեզ։ Ինձ թվում է, որ էդ կարծիքը սխալ է։ Չմտնելով քննության մեջ, թե ինչ է հարազատությունը և ինչ նշաններով է արտահայտվում, ես գտնում եմ, որ նրա թախիծն ու երազները, մշուշն ու աղջամուղջը խորթ չեն մեր երկրին ու մեր հոգուն։ Ես եղել եմ էն երկնքին մոտիկ լեռնադաշտում, ուր ծնվել է Տերյանը, և կարծես թե նա լիքն է էն մշուշային թախիծով ու քնքույշ երազներով, որ բնորոշում են մեր տաղանդավոր բանաստեղծի քնարը։ Վերջապես թախիծն ու երազը խորթ չեն հայի հոգուն, և մենք շատ երազկոտ ժողովուրդ ենք։
Խոսեց և նրա երգերի մոնոտոնության մասին, և լսողները շատ հեշտ կարող են սրա տակ ձանձրալին հասկանալ։ Բայց դուք, ինչպես ամեն բանաստեղծի, էնպես էլ Տերյանի լավ երգերն առեք և բանաստեղծական գոհարներ կտեսնեք, որ ձեզ բարձր գեղարվեստական հաճույքներ կտան։ Չպետք է մոռանալ և էն հանգամանքը, որ Տերյանը դեռ տվել է իր առաջին շրջանի երգերը, և այժմ ինչպես ինքն է գրում իր վերջին երգերից մեկում, նոր արշալույս ու նոր հորիզոն, նոր կյանք է ողջունում»։
Հովհաննես Թումանյան
Следующая публикация
Нет комментариев