(Воқеий ҳикоя)
Келин бўлиб тушган маҳалламда Хатира деган ён қўшним бўларди. Икки қўшни ўртасидаги ҳовли ўртасидан девор олингани билан қўшни томонга кичкина эшикча очилган эди. Сабаби, мени ва Хатиранинг қайнонаси бир майизни бирга бўлиб ейдиган аҳил аёллар эди. Баъзан қўшни хола бизникига чиқса, баъзан менинг қайнонам уларникига чиқиб, уйда пиширилган тансиқ таомлардан бир-бирларига илинишар эди.
Орадан йиллар ўтиб, қайноналаримиз оламдан ўтиб, кирди чиқдимиз бироз камайди. Лекин Хатира ишдан келганимни сезиб, дарров ёнимга чиқар, маҳаллада бўлиб ўтган турли гапларни гапириб вақтимни олар эди. Негаки унинг бўш вақти кўп эди. Фарзанди бўлмагач, болалар уйидан татар миллатига мансуб ўғилчани тарбиясига олган эди. Эри ҳам бу шароитга кўникиб яшар, тўғрисини айтганда унга бола керак эмасди. Чунки биринчи оиласидан туғилган ўғли Бахтиёр улғайиб қолган эди.
Бир куни ишдан эндигина келган эдим, эшик қўнғироғи чалинди. Кўчага чиқсам Дилбар жиянимнинг келини Озода остонада турибди. Жияним ўзи пиширган мантидан менга илиниб юборган экан.
Ҳовлига кираётгандик, шу вақт қаёқдандир Хатира пайдо бўлди. У кичкина эшикдан чиққан эди. Ҳол-аҳвол сўрашгач, жиянимнинг тоғорачасига ширинликлар солиб бердим. Озодани дарвозагача кузатиб уйга кирдим. Аммо жиянимнинг келини кўчага чиқибоқ қўшнимнинг домига илинибди:
- Кўзимга иссиқ кўринаяпсиз, қизим, мабодо бозорчамиз қаршисидаги тикув цехида ишламайсизми?
- Ўша тикув цехида онам бошлиқлар. Мен қўлларида ишлайман.
- Ҳа... айтгандай, цехда дераза парда ҳам тикасизларми? Бир сўрадим-да...
- Асосан аёллар кийимини тикамиз. Бошқа тикув ишлари бўлса аямлар уйда қабул қиладилар.
- Қизлик уйингиз қаерда?
- Файзиобод маҳалласида.
Хатира шу куниёқ жиянимнинг келини билан кўча бошигача гаплашиб бориб, онасининг уй манзилигача сўраб-билиб олибди.
Ўзим редакцияда ишлайман. Ишхонада кўришга улгурмаган қўлёзмаларни кўпинча уйга олиб келаман. Бунинг орасида болаларимга овқат тайёрлайман. Кир-чир.. дегандай... умуман айтганда, бўш вақтим йўқ.
Хатира эса сурбетлик билан тез-тез ёнимга чиқар, иш фаолиятим билан қизиқар, мен танимаган одамларни ҳам у танир эди.
- Мен кўчамизда яшайдиганларни сиздан кўра кўпроқ танийман. Чунки мактабда ишлаган пайтимда йўқлама қилганманде... шунинг учун фамилиясигача эсимда қолган..
Орадан кунлар ўтди.
Бир куни ишдан қайтсам айвонимда бегона аёл ўтирибди. Қизим меҳмонга чой дамлаяпти, қўшним эса нотаниш аёл билан эски қадрдонлардек суҳбатлашяпти.
- Ана, опамла келдилар. Тўғри айтибманми, кетиб қолманг деб?
Аёл университетда таҳсил олаётган ўғли масаласида уйимга келган экан. Уч қиздан кейин туғилган ўғли мен хизмат қилаётган редакцияда амалиёт ўтказиши керак экан. Фамилиясини айтганди, унча танимадим. Агар амалиётни яхши бажармаса, қишки имтихонга қўйилмаслиги ҳақида она куйиниб сўз очди.
- Майли редакцияга келиб топшириқ олсин. Уддаласа баҳосини қўйиб бераман. Бажаролмаса хафа бўлмайсиз, - дедим кузата туриб.
- Ўғлим жуда талантли. Сизга ёқиб қолади, - деди она уйдан чиқа туриб.
Эрта ўтиб, индинига эрка ўғил ишхонамга келди. Қўлидаги қалин дафтарини варақлаб кўрсам ҳар бир саҳифасига кун ва саналар ёзилган ва муҳр босилган бўлиб, талаба кундалик амалиёт ишини ёзиб бориши, мен эса текшириб, охирида тасдиқлаб қўл қўйишим керак эди.
Мен эркатойни иқтидорли шогирдимга бириктириб қўйдим:
- Мана шу опанг ҳам студентлик даврида амалиёт курсини бизнинг редакцияда ўтаган. Мана бугун ўзи муҳаррир. Агар сен ҳам яхши ҳаракат қилсанг, кейинчалик бизда ишлашинг мумкин.
Талаба хурсанд бўлиб, бир хафтача олдимга келиб, қўлидан келганча кичик хабарлар ёзиб, топшириқларни амаллаб бажарган бўлди. Аммо кейинги ҳафтадан бутунлай редакцияда кўринмай қолди.
Бир ёқда имтихонлар вақти яқинлашяпти. Синов муддати - зачётлар бошланган. Аммо практика ўташи керак бўлган боладан дарак йўқ. муҳаррир боладан хавотир ола бошлади. Чунки талабага ёрдам беришни унга тайинлаган эдим.
- Ишқилиб тинчликмикан.?Қўшни редакциядаги талабалар ишларини якунлашди, аммо бу боладан нимагадир дарак йўқ. Телефон ҳам қилмаяпти...
- Аттанг... онаси келганида телефонини олиб қолмабман.
- Онасини танийсизми?
Гапимиз узилиб қолди. Эркатой ўғил қаддини тик тутиб хонага кириб келди. Вақтни ўтказмай амалиёт дафтарини сўрагандим, истамайгина папкасидан олиб столимга қўйди:
- Вазифалар бажарилмабди-ку... бу ёғи нима бўлади? Шу вақтгача қаёқларда эдингиз? Мен деканатга қисқача баённома ёзиб беришим керак, - дедим куйиниб.
- Уйда дам олдим. Ҳар куни келишимдан нима фойда? Барибир практика ўтилди деб ёзиб берасизку... домлаларга шу керак.
- Қандай қилиб бажарилмаган ишингизни бажарилди деб баҳолайман?
Талаба у ёқ бу ёққа қараб олди-да, секингина ёнимга яқинлашиб курсига ўтирди:
- Онам сизнинг ишингизни кўнглингиздагидай бажариб берибдиларку... нимага сиз оддий дафтарга қўл қўйишни истамаяпсиз? Тавсифнома ёзиш шунчалик қийинми? Бир паслик ишку...
Талабанинг гапига ҳайрон бўлиб қолдим:
- Онангиз?! Мени қайси ишимни бажарибдилар?
- Онам уйингизга борганлари эсингизга тушдими?
- Ҳа, келувдилар, аммо мен улардан ҳеч нима илтимос қилмаганман. Айтганча билиб олай, онангиз ўзи қаерда ишлайдилар?
- Туманингиздаги Паспорт бўлимида бошлиқлар. Сиз пенсияга вақтлироқ чиқиш учун паспортингизни бир ёшга тўғрилатган экансиз...
Ҳаммаси очиқланди. Қўшним Хатира мен ишдан қайтгунимга қадар талабанинг онаси билан гаплашиб, эртасиданоқ зудлик билан ҳаракат қилиб паспортдаги санани ўзгартириб, бир ёшга катталаштириб олган экан. Аммо менга бу ҳақда бир оғиз сўз айтмаган. Ҳамма ишни зимдан бажарган. Қойил-эй... жуда уддабурон эканку бу хотин! Жаҳлим чиқди.
- Қандай қилиб, бир йил аввал нафақага чиқаяпсиз, ахир туғилган кунингиз август ойида эдику, бирданига 1 январга ўзгариб қолибди деб сўраганимда: “Қаловини топсангиз қор ҳам ёнади, қўшни”, - деб устимдан кулган эди. Бу воқеага кўп йиллар бўлди.
Аммо... яна шунга ўхшаш воқеа бўлмаганда балки бу ҳақда қоғоз қораламасдим. Хорижий матолардан харид қилиш учун Чорсу бозорига тушдим. Матолар сотиладиган йўлакдан дўконларга қараб кетаётсам ортимдан кимдир чақирди. Тўхтаб саломлашдим. У кўзимга иссиқ туйилди. Қаерда кўрганимни эслолмадим.
- Жиянингиз Дилбар опанинг келинлари бўламан. Уйингизга борган эдимку... эсингизга тушдими? Озодаман.
- Танидим. Участка қилиб чиқиб кетган эдинглара, янглишмасам?
- Ҳа. Янги участкага кўчганмиз. Мен ўзим шу бозорда дўкон очганман. Хориждан ўзим сифатли молларни олиб келаман. Юринг, дўконимга киринг.
- Бугун кўйлаклик мато олайин деб бозорга тушгандим. Сизни учратганим яхши бўлди. Хорижга қатнашингизни билмас эканман.
- Хазилингиз бор бўлсин, холапошша. Ўзингиз келмасангиз ҳам саломингиз келиб туради. Қўшнингиз бор-ку, Ҳатира опа, мактабда ишлаган, ўша ҳар келганида сиздан салом етказади. Яхши-яхши матолардан танлаб бераман. Мен ҳам сизга салом айтаман.
- Хатира қўшнимни қаердан танийсиз?
- Ойижоним бериб юборган мантини олиб борганимда танишиб қолганмиз. Кейин онамнинг уйига ҳам бориб, иш ҳам тиктирганлар. Кўйлак эмас, сиз бериб юборган дераза пардаларини. Аммо онам қудачилик ҳурматидан деб тиктирган пардаларингизга пул олмаганлар...
- Мен қачон парда тиктирибман...?
- Жуда чиройли пардалар эди. Матоси хитойники эдими? Йўқ-йўқ, эмиратники эди... онам зудлик билан меҳмонларингиз келишига тикиб берганлари эсимда... туғилган кунингизни нишонлаганингизда...
Келин гапирар экан, бошим айланиб кўзим тинди. Наҳотки, ён қўшним Хатира менинг танишларимдан фойдаланиб, ортимдан шунча иш қилса-ю, мен билмасам?
Мен барибир ён қўшнимни айблай олмайман. Негаки у бугун орамизда йўқ. Жарроҳлик операциясидан яхши чиқмай, бир неча кун реанимация столида ётиб, қийналиб оламдан ўтди. Реанимация столида ҳолатини кўргач, рози-ризолик сўрайин десам, оғзига узун найча тиқиб қўйишган эди. Барибир ёнида ўтириб, қўлимни дуога очиб, унга шифо тиладим.
Бугунги кунда икки ҳовли ўртасидаги деворимизда бир вақтлар очилган кичкина эшикча ҳам ёпиб ташланган. Қўшним Хатира яшаган ҳовлини асранди ўғли домга алмаштириб кўчиб кетган. Турмуш ўртоғи эса кўз очиб кўрган хотини билан ярашган.
“Қилмиш-қидирмиш”, - дейди халқимиз. Афсус... Хатира қўшним умри сўнгида рўшнолик кўрмади. Ёшини бир йилга катталаштириб олгани билан узоқ яшаб, нафақа ололмади. Ўзи туғмагани учун болалар уйидан асраб олинган боласи фарзандлик қилмади. Ҳовлини сотиб, янги қурилган уйлардан бирига кўчиб кетди.
Эссиз умр, эссиз ҳаёт... во дариғ.
ҲАФИЗАХОН ШАРОФХЎЖА қизи.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Нет комментариев