4-қисм.
Гр: 🔥Ҳикоя ва қиссалар🔥
—Ха, олти ой дегани бир ran 6улap. Кизимга айтаман.
Шу укишнинг бир йиллиги хам бор экан. Укишни тугатиб келса менга фойдаси йух. Бойбичча кайнона булиб,
ўглингни ва келинингни шилиб топганини мазза килиб
еб утирасан, — гапни хазилга олди Санакул.
Хуллас анча гиди-бидидан сунг Бодомгул рози булмасликка чора тополмади. Шундан кейин Шохиста Самарарндга укишга кетди. Укишлари битгунча хам киз бир
неча марта:
Мени тинч куйинглар, аввал хам айтганман барибир
Парфига тегмайман, — деб огохлантирганди. Аммо унинг
сузларини киз боланинг шунчаки инжиклиги деб тушунишди.
Укиши тугашига оз колганда Шохиста янгасига
кунглини ёрди.
— Янгажон, сиз буларга мен йукимда тушунтиринг,
барибир унга тегмайман. Менинг яхши курганим бор, —
деди дангал.
—Вой мен улайда колай. Хой киз, нима деяпсиз. Сиз
унаштирилгансизку. Бу фикрингизга на акангиз, на бошкалар кушилади. Колаверса, Кашкадарёдай узок жойга хеч
қачон киз беришмайди, — деди хавфсираб.
—Беришмаса узларидан курсин, кочиб кетаман,—деди
кунглидагини очик айтиб.
—Вой шурим, тавба денг-а. Авлодингизда кочиб кетган хиз йўқ -a. Отангизни, акангизни юзини ерга қаратманг. Уйлаб иш қилинг.
—Уйладим. Узим билан укиётган йигитни яхши кураман. Мен кетганимдан кейин ётиги билан айтинг, — илтижоли бокди Шохиста. — Хуп киз бола, xÿn. Яна хам
уйлаб куринг, — деб колди.
Бу пайтда укишининг тугашига икки ойлар колди.
Шохиста жунаб кетгач, уйларида катта жанжал бўлди.
Санакул аёлига:
— Сен устирган, сен таълим берган қиз, — деб кийновга олди.
—Мен унга бошкани яхши кур деб ургатмаганманку,
— деб ÿзини окламокчи булганида Санакул
Мен аввал бошдан қарши эдим. Лекин сен товук
мияни сузига кириб юргандим. Ана окибати, қочиб кетса
нима булади. Хам синглимдан айриламан, хам халк ичида
бош кутаролмайман, — деб аёлини урмокчи бўлиб кул
кутарганда угиллари уртага тушиб ажратиб олишди.
У ёкда Орифларнинг уйида хам озми-купми кунгил
хираликлари авж ола бошлаган эди. Орифнинг отаси бир
неча йил илгари етти болани аёлига колдириб вафот этганди. Мушфик аёл елгиз холда етти болани ок ювиб, ок тараб устирди. Уч кизини кутлуг жойига кундирди. Угилларининг катгаси булган Орифни укишга не кийинчилик
билан юборган эди. Отаси улганда бир сигири колганди.
Шуни бокиб купайтириб, туй-маракаларга ишлатиб туришарди.
— Жон болам, узок, юртдан келин олишга чамам йўқ
Бу осон эмас, — деб оёк тираб туриб олди. Чорасиз колган Ориф якин кариндошлари билан маслахатлашди.
Уларнинг айримлари:
— Хеч парво килма. Караб турмаймиз, — дейишди.
Айникса, катга опаси сахийлик килиб:
— Битта новвос кушганим булсин. Йигит моли ер
остида эрта бир кун ишлаб кайтариб берарсан, — деб
колди.
Шохистани берган манзили бўйича Орифнинг тогаси
ва амакиси совчи булиб боришди. Санакул икки ўт орасида колди. Совчиларни кайтариб юборса кизи кочиб
кетаман, деганди. Улар хам узаро келишиб, кейинги келишидан фотиха беришдан бошкача илож килишолмади.
Узига буни хакорат билган Парфи уртоклари ва якинлари
билан маслахатлашди. Охири
— Нима булса булди, олиб кочаман. Дўстим айтганидек аммамнинг бузоги бўлиб колмайман. Агар буйсунмаса кейинчалик жавобини бериб юбораман, — деган карорга келди. Парфи бир мунча тукис оилада усганди. У
Шохистани олиб кочиш учун анча харакат килди. Лекин
ёлгиз учратишни хеч иложи булмади.
Охири Шохистанинг дугонаси Саодатни кулга олди.
Унга унча мунча совга-саломлар бериб, айтганларига
кундирди. Киздан Шохистани туй либоси харид килиш
учун туман марказита келишини билиб олган Парфи ўртогининг машинасида кузатиб туришди. Узига ёккан куйлакни олган Шохиста хеч нарсадан хабарсиз йуловчи маши-
нага кул кутарди. Парфи машинанинг орка ўриндигига
ёнбошлаб олганди. Тезликни пасайтириб келаётганларга
худди шу керак эди. Киз орка эшикни очиб уриндикга
утирмокчи булди. Шохиста узини унглаб улгурмай Парфи уни кучогига олди. Дод солишга уринган кизнинг огзини ёпганича каёккадир олиб кетишди. Бирор соатлардан
кейин кум-кук дарахтзорда машинани тухтатишди. Шохиста куркувдан даг-даг титраб, каршилик килавериб бир
соат ичида холдан тойган эди.
У атрофга термулди. Унча баланд булмаган тоглик
жой эканлигини сезди. Бу якин атрофда на уй, на одам
куринарди.
—Норжигит дустим, эртага эрталаб келавер. Факат
кунгирок килиб огохпангиришни унутма, деди., Унинг
юзида на хурсандчилик ва на куркув холати куринмасди. Норжигит юкхонадан икки тугунда алланарсаларни
куйдида жунаб кетди. Машинага осилган Шохистани билагидан каттиқ кисиб олиб колди. Машина жунаб кетгач,
Шохиста уввос тортиб йиглаб юборди.
Уларнинг ховлисида тумонат одам, туй авжида. Лекин
Шохистани дарров келаман деб кетганича кеч булаётган
булсада келмаётганидан уйидагилари хавотирда эди.
Норжигит туйхонага кунгирок килди. Негадир хеч
ким гушакни кутармади. Демак, телефон ишламаяпти,
нима килиш керак, боши котди. Шундан кейин бир варак, когозга “Онажон хавотирланманг, мен Парфи билан
кетдим”, деб ёзиб, туй булаётган кучадан берида тухта-дида, Ун-Ун икки ёшли бир болани тўхтатиб:
— Буёкка келгин-а укажон, — деди. Бола хайрон булиб
якинлашди.
— Ким туй килаяпти, биласанми? — деди.
— Санакул бобоникидаги туйни айтаяпсизми, — деди
бола елкасини кисиб.
— Ха, ха шуни айтаяпман. Мана бу хатни бир одам
мендан Санакул акага беринг, деб юборганди. Мен у
кишини танимайман. Шунинг учун шу хатни хеч кимга
кўрсатмай узига бергин, - деб когоз билан бирга пул
Хам узатди. Ундан хурсанд булган бола:
— Хозир етказаман, — деганича югуриб кетди.
Норжигит болани туйхонага кириб кетганини кургач,
дархол бу ердан жунаб кетди.
Хатни олган Санакул телба булаёзди. Хотинини, ёниги чакириб вокеани айтди. Улар довдираб колишди.
— Энди нима киламиз, вой шўрим, — деб йиглаётган
аёлига хумрайиб карадида, жонингдан умидинг булса овозингни учир. Ёриб ташлайман, — деди титраб.
— Амманг туйга келгани йук;. Сен тез хабар олчи,
Шохистани уйига олиб бордимикан, — деди углиа. Ярим
соатдан кейин кайтиб келган углининг ранги буздай окарганди. У калтираб титрарди. У отасига калласини сарак-
сарак килди. Бу орада куёв келди, куёв келди, деган
шодон кийкириклар эшитилди. Улар бу сузларни эшитиб бир какшаб тушишди.
Санакул хаёлига келган фикрдан кувват олиб кудалар
келган томонга юрди. Туйхонадагилар уларни махсус уйга
олиб киришди. Санакул улар билан куришгач, углини
чакириб бир нима деди. У хуп деганича дарров бурилиб
кетди. Йигирма дакикалардан кейин чогроккина уйда
Ориф куёв билан Санакул юзма-юз сухбатлашарди.
— Шундай углим, хали бу хабарни хечким билмайди.
Булар иш булди. Уни зурлаб олиб кочишган. Энди ох-
вохдан фойда йук сени бир маслахатга чакирдим, — деди
узини босиб.
Орифнинг кулоги шангиллар, унинг кандай маслахат
беришини кизиги йук эди. Унинг бу холатини тушунган
Санакул:
— Углим, хаёлингни бир жойга йиг. Бир фикр
бор, сен шунга нима дейсан, — деди. Орифнинг кулок,
солишдан ўзга иложи к;олмади. Бу гапдан хали хеч ким
хабарсиз. Шохистадан бир ёш кичик Шохида деган кизим
бор. Истасанг куришинг мумкин. Хеч ким сезмасин, ёпиклик козон ёпиклигича колсин. Шу кизимни олиб кет.
Кейин бошқалар билса хам майли. Лекин хозир шарманда булмайлик, — деди илтижоли бокиб. Йигит узини
кулга олди. Энди гиди-бидидан фойда йук, факат кулгига колади.
— Ха, курсатинг, — амирона сузлади йигит.
— Хозир ярим соатда олиб келаман, — деганича чикиб кетди. Туй эски русумда булаётганди. Чунки ён кушнисиникида якинда таъзия булиб, шу сабабли карнай-сурнай, саньаткорларсиз уткизишаётган эди. Санакул узини
тутиб ташкарига чикди. Келиб-кетиб турганлар билан у
буни гаплашган булиб хотинини ички хонага чакирди.
— Тезда Шаходатни чакириб кел, — деди. Хеч нарсага
тушунмаган хавотирда турган онаизор кичик кизини аста
чакириб кедди.
—Ота, опам каёкка кетган куринмаяпти? — деди хеч
нарсадан хабарсиз қиз .
—Кизим шарманда булдик. Опанг Парфи билан кочиб
кетибди. Овозингни чикарма. Энди бор умидим сендан.
Сен хам сузимни кайтарсанг менинг улганим, — Санакулнинг кузидан дув ёш окди.
Эркак киши хеч качон йигламаса керак деб уйлаган
кизи шошиб к;олди.
— Отажон, мендан нима истайсиз, — деди мултираб.
— Агарда рози булсанг сени опангнинг урнига узатиб
юборамиз. Хозирча хеч кимга билдирмаймиз. Майли бош-
ка кун билишса хам бир ran булар, — деди умидвор бўлиб .
— Отангни тириклайин гурга тикмайлик. Биласанку
Кон босимининг юкорилигини. Бир нарса булса, шуримиз курийди, — гапга кўшилди онаси. Киз нима дейишини билмай жавдираб бир отасига, бир онасига караб
турарди. Кутилмаган хабардан юраги гурсиллаб урарди.
— Индамаяптику отаси, рози булгани шу-да, — деди
курка писа онаси.
Санакул урнидан туриб кизининг пешанасидан упиб:
— Она кизим, у дунё, бу дунё сендан розиман. Тупрок олсанг олтин булсин. Илохим пешонанг ой бахтли
булсин, — дедида аёлига пичирлаб ниманидир айтди.
— Ха, келинни хабари бор, xÿn айтганингиздай
булади, — деди шошиб.
Бир оздан кейин ок рўмол ёпинган, сочлари узун
кизни Орифнинг олдига олиб киришди. Кизнинг сочлари утирганда курпача устида тахланиб турарди. Унинг
юзи румол тагидан деярли кўринмасди. Ориф учун
хозир бари бир эди. Нима булса хам шу ердан кизни олиб
кетса бўлди.
Ёкмаса кейинрок хайдаб юбораверади. Лекин хозир
сир очилса унга бардош беролмаслигини, аччик устида
бирор кор-хол юз бериб куйишини уйлаб:
— Булди, тез тайёргарликни кўриб, бизни жунатинглар. Бу ердан тезрок кетайлик, — дедида чикиб кетди.
Шундан кейин келган машиналар тайёрланиб, келинини олиб йулга тушишди. Туй эгаларининг совукконлиги ва эрта азонлаб йулга чикиши керак булгани холда
тез кетишганига хайрон булишганда Ориф астагина:
— Бир кекса момолари огирлашиб колибди, шунга
тезда жунаб кетишга тугри келиб колди, — деб бахона
килди бирга келганларга.
Келинни олиб кетишгач, туйхонада шивир-шивир
бошланганди.
Икки кун утиб, бу сир хаммага ошкора булди. Лекин
Норжигитдан янгиликни эшитган синглиси:
—Акажон, худо шохид, олиб кочмокчи булганлигини
сезган булсам. Харкалай йигит киши хамиятига теккан
булса керак, шу ишни килибди. Нима булганда хам уз
жигарингиз. Колаверса, унаштирилган. Узининг жуфти
халоли. Катта туй киламиз. Обруйингизни оширсак оширамизу тушурмаймиз, — деб кунглини кутарди.
Бодомгулнинг эри углининг ишидан бир оз хабари
бор эди.
— Иложини топсам олиб кочаман, — деб айтиб куйган
хам эди. Углини фикридан кайтаролмагач:
— Узинг биласан, — деб куйганди. Норжигитдан янгиликни эшитгач, Бодомгул акасиникига, Шодмон эса
туй харакатига тушиб кетшди.
Эрталаб Парфиларни олиб кетгани келган Норжигит
хамма гапни айтиб берди. Ковоқлари йигидан шишиб
кетган Шохиста курпача устида ерга караганича утирар,
Ориф унга нималарнидир уктирарди. Аммаси хамма ишни
рисоладагидек утказди.
Бир кунгина Норжигитни уйида турган Шохистани
эртаси куни ота уйига олиб келишди. Янгаси уни узининг уйига олиб кирди. Онаизор титраб-какшаб узини
кизига отди. Она-бола йиглашиб олишди. Щу пайт карнай-сурнай, карс-бадабанг овоэлар эшитидци. Кизни куёв-
журалар куршовида келган Парфи безатилган машинада
уйларига олиб кетди...
Бир ота-онанинг фарзанди булиб, бир оилада тарбия
топиб усишган булса хам, феъл-атворда хам бошка-бошка кизлар эди. Шохиста калта сочли сарв коматли булса,
Шохида тулароқ узун сочли эди. Шохиста анча зийрак
булгани холда, Шохида жуда содда, хукиз тугибди, деса
ишонадиган, оккунгил киз эди.
Туйдан кейин ёкмаса жунатиб юбораман, деган уйда
булган Орифга кизнинг соддалиги, мехнаткашлиги ёкиб
колди. Айниқса, хеч нарсадан хабарсиз кайнона келинининг мехнатидан кунгли тулиб, хар куни дастурхон устида дуо киларди. Кейинчалик опасининг урнига синглиси
келин булиб келганини эшитиб ажабланишди, кулишиб
олишди. Секин-аста хамма нарса уз жойига тушиб кетди.
Туй-маракаларга Шохидани отасиникига факат кайнонаси олиб келарди. '
—Нега куёв келмади? — деган суз хеч кимдан чикмасди.
Кандай буларкан деган хавотирда юрган Санакул
кизининг очилиб-сочилиб кайнона билан келгани учун
Яратганга шукроналар айтарди.
— Кўлимга тушса ўлдираман, — деб туй куни аччиқланган, кейинчалик «юзинг курсин» деб тескари караган
Санакул секин аста куникди. Парфи билан кизини осойишта хааётини куриб, гаразгуйлик кутарилиб борди.
Бора-бора тогa-жиян, кайнона-куёв топишиб, борди-
келди кила бошлади.
— Огзимдаги ошимни нега бировга олдирар эканман.
Олиб кочсам узимга тегишли кизни олиб кочганман, —
деб хаазиллашиб куярди.
Шохиста хам такдирга тан бериб колганди. Ушанда
машинасида олиб кетгани келган Хайитвой кейинчалик
булиб утган вокеани эшитиб мирикиб кулганди.
Оилага иккинчи келин келиши муносабати билан
Орифлар алохида уй олиб чикишига тугри келди. Кишлокдан бир километр узокликдаги янги ердан одамларга
уй куришга ер беришини эшитиб, Ориф биринчи булиб
уша жойдан ер олди. Хашар килиб, икки хонали уй куриб,
кучиб кетди. Уйнинг деворлари сувогдан чиккан, хали
окланмаган эди. Шифтларида ёгоч устидан босилган шох-
шаббалар орасидан котиб колган лойлар куриниб турарди.
Ориф билан Шохида икки ёшли кизи билан шундай
уйга кучиб келишганди.
Атроф бийдай дала. Шундай кунларни бирида Хайитбой билан Сурайё янги уйга чикиши ва тугилган кунини
эслашиб кириб келишди.
Хайитбойларни кириб келаётганини курган аёл севиниб кетди. Хамирли кул билан кандай куршишни билмай тухтаб колли .
1Сурайё уни кучоклаб юзидан упди. Хайитбой эса
билагидан ушлаб куришди. У хамирни ураб, кўлини ювгани ташқарига чикди.
Уйнинг поли килинмаган. Токчада коса, пиёлалар териб куйилганди.
Тахмовда озгина курпа-тушак йигалганди. Уйлари
куёшга тескари булгани учунми ташкарида иссик. олов
булиб куйдираяпти. Уй ичи эса бир мунча салкин.
Бир оздан кейин аёл кулида дасхурхон билан кириб
келди. У энгашиб дастурхон ёзаётганида устидан гул этиб
тутун иси келди. Сурайё аёлни кузатар экан, унинг болаларча соддалиги, хурсандчилиги сезилиб турарди.
— Мана узимиз алохида уй куриб чикдик. Якинда
чирок олиб келамиз, шу ердан бопщаларга хам уй куришга
ер берамиз, дебди. Якинда дадамиз, «у эрини дадамиз
дерди», батареяли радио олиб келди. Куну тун янгиликлар, концерт эшитиб зерикмайман. Радиони кулогини
бураб баланд киламавда, ишларимни килавераман. Хозир
кизим ухлаб ётгани учун учириб куйгандим, — деди тез-
тез гапириб.
— Ориф качон келади? — деди Хайитбой.
— Дадамиз хар куни тушликка етиб келади. Шу денг
айтиш эсимдан чикдбди. У киши узининг ишини куйиб
бригадир булиб олдилар. Бир ой булди. Велосипед сотиб
олдилар. Энди кийналмасдан ишга бориб келаяптилар, ~
аёлнинг кузлари шодликдан чакнарди.
У суви кочган нон билан парварда келтириб кўйди.
— Бир пастда хамирим тайёр булади. Иссик нон ёпаман, — деди хижолат булиб.
Чой ичилгач, аёл хамирини ясашга чикиб кетди. Унгача бозордан коса, товок олишганини хам айтиб утди.
Мен ташқарига чикдим. Уйдан олтмиш-етмиш метрлар чамаси нарида зовур булиб камишлар усиб ётарди. Уй
атрофида бирорта дарахт, ёки соя жой йук эди. Атроф
зерикарли сукунат.
— Айтмокчи ўнта жужа сотиб олдик, — аёлнинг овози
эшитилди.
Сурайё сал нарида ёйилиб юрган жужаларни курди.
Иссик; эрталабдан Уз хукмини утказган. Юзингизга гул
этиб иссик. урилади. Шохида чирсилатиб тандирга ўт ёкар,
ёнидаги учок устида козон бикирлаб кайнаб турарди.
Присоединяйтесь к ОК, чтобы подписаться на группу и комментировать публикации.
Комментарии 14